Philidor Vitrine

Une édition numérique de la base Philidor4

Oeuvre, notice n°65737

Numéro d'origine (JLB ou EZPUBLISH) : HITCHCOCK-01108

JUDITH SIVE BETHULIA LIBERATA

Type de contenu : Musique
Personnes ayant un rapport avec l'oeuvre :
  • CHARPENTIER, Marc-Antoine - compositeur
  • Anonyme - auteur du texte
Genre musical : histoire sacrée
Genre du texte : Non renseigné
Cote CMBV : AE/

Incipit

Incipit latin :
Filii Israel
Et placuerunt
Tunc congregati
Judicet Deus
Et cum haec dixissent
Et cum his clamoribus
Quod est hoc verbum
Vade in pace
Nocte autem sequentem
Cumque intrasset in conspectu
Aequo animo esto et noli pavere
Sume verba ancillae tuae
Bene fecit Deus tuus
Quae ergo sum
Et ingressa
Ut autem sero factum est
Aperite portas
Et cum audissent filii Israel
Laudate Dominum Deum nostrum
Hymnum cantemus Domino
Aequo animo esto te fratres
Cum autem Judith
Domine Deus patris mei
Post haec Judith
Peccavimus Domine
Quod cum audisset Judith
Stabat Holofernes
Vera sunt omnia
Incipit musical :
1111 777711111 22234433 34 2
22322 215 666654 5
555335 112223 33
55555556 77
22255333 444252 3
5677777 446711111 55
555533 11117
111 222 2211 7554 333
335533 1111777776 64
51 712 34321 765
5567127 666
1 5456 765 434
511222 3336117 1
11122223 333
777777 775176 66
12 333 1 12 321 321 7
5555533 66666667 5
345 11 24 71 17 1
5224 22 222 33334445 6
133317771 111
222 33 222 22 555 543 2342 3
133455556 66 5654 33
553512 2
333332 331334 55
11 22222333334 55
11234 22 77123 1
222 22 21 17 111
55333 1166444 22
551115 66114441 22
225552 33551115 66
5553567 66554 55
56 771 221 766 7
2222222 222222223 33333
1234 553 425 31
33322333 112332 3
134 55564 5333234 222
112 323434 565432 321

Effectif et instrumentation

Effectif musical : vx12/ch.fr.4,ch.fr.4/orch.3/bc
Note sur l'effectif :
vx12 = sol2 : Judith - sol2 : Ancilla - ut3 : un explorateur - ut3 : un narrateur d'Israel - ut3 : un narrateur d'Assyrie - ut4 : Ozias - ut4 : un explorateur - ut4 : un narrateur d'Israel - ut4 : un narrateur d'Assyrie - fa4 : Holopherne - fa4 : un narrateur d'Israel - fa4 : un narrateur d'Assyrie
orch.3 : flûtes et violons - Présence de flûtes pour "La nuit".
Instrumentation : Non renseignée

Source(s)

Source A :
Judith/ Sive Bethulia Liberata - dans - M.-A Charpentier - Meslanges - partition, ms autogr. (sd), vol. II, cahiers 9-11, f. 4-19 - F-Pn/ Rés Vm1 259 [ 2]
Cote source :
F-Pn/ Rés Vm1 259 [ 2]
Code source :
H.391
Type de source :
catalogue
Notes sur la source :
Contient : - f.4 - [titre] - Chorus Assyriorum [:] Stabat Holofernes - Tournez/ pour le trio qui/ suit - f.4v-5 - Tres duces Assyrii [:] filii Israel - f.5 - hist. ex Assyriis/ la mesme basse qui vient. de chanter le trio - [récit] Et placuerunt - hist. ex filiis Israel [:] Tunc congregati - f.5-5v - tres viri Israelitae [:] Judicet Deus - f.5v - passez/ à la/ suite - f.6 - [récit] Et cum haec - filii Israel [:] Peccavimus, Domine - f.7 - [récit] Et cum his - [récit d'] Ozias [:] Aequo animo - f.7v - [trio] Quod cum audisset - [récit de] Judith [:] Quod est hoc - f.8 - [récit d'] Ozias [:] Vera sunt - [récit de] Judith [:] Sicut quod lucuta - f.8v-9 - chorus ex Isr[ael] [:] Vade in pace - f.9 - hist. ex isra. [:] Nocte autem - tournez/ pour la/ priere de/ judith - f.9v - [récit de] Judith [:] Domine Deus - suivez - [récit de] Judith [:] fac Domine quaeso - f.10-10v - [récit] Post haec Judith - f.10v - lanuict [symphonie] - Seconde partie - [récit d'] Ancilla [:] Cum autem Judith - duo explo. ex assyr. [:] Unde venit - f.10v-11 - [récit de] Judith [:] filia sum Hebrae - f.11 - [duo] [:) Conservasti animam - [ritournelle instrumentale] - f.11v-12 - [choeur] [:] Cumque intrasset - f.12 - [récit d'] holofernes [:] Aequo animo - f.12-13 - [récit de] Judith [:] Sume verba - f.1313v - [récit d'] Holo. [:] Bene fecit - f.13v - [récit de] Judith [:] Quae ego - f.13v-14 - hist. ex Assyr. [:] Et ingressa - f.14-14v - [récit d'] Ancilla [:] Ut autem sero - f. 14v - [récit de] Judith [:] Aperite portas - f.15-16 - [choeur] [:] Et cum audissent - f.16 - Icy se fait/ un grand/ silence - f.16-17v - [récit de] Judith [:] Laudate Dominum - f.17v - Suivez au/ dernier choeur - f.17v-19 - [choeur ] Hymum canticus - f.19 - finis
Description de la source :
PRIMA PARS
Chorus Assyriorum : - Stabat Holofernes [super] montes urbis Bethuliae ut eam oppugnaret. - Et accesserunt ad eum duces exercitus eius ; et illi dixerunt :
Tres duces Assyrii : - Filii Israel non in lanceis nec in sagittis confidunt, sed montes defendunt illos et muniunt illos colles in praecipitio constituti. - Ut ergo sine pugna possis eos superare, pone custodes fontium, ut non hauriant aquam ex ipsis. Et sitis ariditate fatigati tradent tibi civitatem suam.
Historicus ex Assyriis : - Et placuerunt haec verba coram Holoferne et expleta per viginti dies fontium custodia; - defecerunt aquae omnibus habitantibus Bethuliam, ita ut siti paene interirent.
Historicus ex filiis Israel : - Tunc congregati sunt ad Oziam principem Juda omnes viri ; et dixerunt illi :
Tres viri Israelitae : - Judicet Deus inter nos et te, quoniam fecisti in nos mala nolens loqui pacifice cum Assyriis ; et propter hoc tradidit nos Deus noster in manibus eorum. - Ecce omnis populus prosternatur ante oculos eorum in siti. - Trade nos Holoferni. - Erit finis noster brevis in ore gladii, qui longior esset in siti.
Historicus ex Israel : - Et cum haec dixissent, factus est fletus et ululatus magnus in ecclesia, clamantium ad Deum et dicentium :
Filii Israel : - Peccavimus, Domine, peccavimus ; iniuste egimus, iniquitatem fecimus. - Sed tu, quia pius es, miserere nostri.
Historicus : - Et, cum his clamoribus et fletibus lassati tacuissent, - surrexit Ozias, et sic locutus est :
Ozias : - Aequo animo estote, fratres ; et hos quinque dies expectemus a Eo misericordiam. - Forsitan enim indignationem suam abscindet et dabit gloriam nomini suo. - Si autem, transactis quinque diebus, non venerit adjutorium nobis, faciemus haec verba quae locuti estis.
Historici ex filiis Isarel : - Quod cum audisset Judith vidua, - valde timens Deum et in omnibus famosa et pulchra, - surrexit et ait :
Judith : - Quod est hoc verbum, Ozias, in quo consentis? - Et vos, O populi, - qui estis vos, qui tentatis Dominum? - Non est iste sermo, qui miseracordiam eius provocet, sed potius qui furorem eius accendat. - Ac quid posuistis tempus miserationis Domini, et in arbitrium vestrum diem constituistis ei. - Sed quia patiens est, in hoc ipso paeniteamus, et indulgentiam eius fusis lacrimis postulemus ; - et humiliati dicamus ei, - ut secundum voluntatem suam sic faciat nobis ; ut sicut conturbatum est cor nostrum in superbia eorum, ita etiam in humilitate nostra gloriemur.
Ozias : - Vera sunt omnia quae locuta es. - Nunc ergo ora pro gente misera, quoniam mulier sancta es ac timens Deum.
Judith : - Sicut, quod lucuta sum, Dei esse cognoscis, - ita quod facere disposui proba, si ex Deo est. - Stabitis vos ad portam custodientes civitatem, et ego nocte ista cum ancilla exeam. - Vos autem nolo ut scrutemini actum meum, et, usque dum renuntiem vobis, nihil aliud fiat quam oratio pro me ad Dominum - ut firmum faciat consilium meum.
Chorus ex Israel : - Vade in pace, et Dominus sit tecum, - O mulier sancta, o mulier fortis, o mulier pulchra, - O mulier casta.
Historicus ex Israel : - Nocte autem sequentem Judith induta cilicio posuit cinerem super caput suum et oravit Dominum dicens :
Judith : - Domine Deus, Deus patris mei, qui dedisti illi gladium in ultionem contra gentes alienigas quarentes animas populi tui fideles, - respice, Domine, respice superbiam Assyriorum et humilitatem filiorum Israel. - Fac, Domine, quaeso, ut Holofernes - capiatur laqueo oculorum suorum in me, - et proprio gladio superbia eius amputetur. - Da mihi in animo constantiam et virtutem brachio ut evertam illum. - Erit enim hoc memoriale nominis tui, cum manus feminae - deiecerit eum. Exaudi me deprecantem et de tua misericordia praesumentem.
Historicus : - Post haec Judith deposuit cilicium - et lavata et uncta myrrho optimo et discriminato crinem capitis sui, induit vestimenta incunditatis suae, - et exivit e civitate cum ancilla sua.
La nuict [Symphonie].
SECONDE PARTIE - Ancilla : - Cum autem Judith descenderet mentem circa ortum solis, - occurrerunt ei exploratores Assyriorum et tenuerunt - eam dicentes:
Duo Explo[ratores] ex Assyr[iis] : - Unde venis, mulier? Quo vadis tam diluculo?
Judith : - Filia sum Hebraeorum et fugi ab eis, quoniam futurum - agnovi quod dentur vobis in depraedationem, pro eo - quod contemnentes vos noluerunt ultro se tradere, ut - invenirent misericordiam in conspectu vestro. - Vade ad faciem Holofernis, ut indicem illi secreta - illorum et ostendam illi quo aditu possit eos - obtinere.
Duo exploratores : - Conservasti animam tuam, 0 mulier pulchra; veni, - veni ad nostrum principem. Veni, veni; - eris gratissima in corde eius.
[Chorus Assyriorum]: - Cumque intrasset in conspectu principis, subito - captus est Holofernes in laqueo oculorum suorum in - eam [sic]. - Et prostrata ut adoraret eum, iussit elevari et - ait illi :
Holofernes : - Aequo animo esto et noli pavere in corde.tuo quoniam - ego nunquam nocui servientibus Nabuchodonozor; - Populus autem tuus, si non contempsisset me, non - levassem lanceam meam super eum. - Nunc igitur die mihi quare recessisti ab illos, et - quomodo placuit tibi ut venires ad nos?
Judith: - Sume verba ancillae tuae, princeps maxime, quonian - si secutus fueris ea, rem perfectam faciat tecum - Dominus. - Constat enim Deum nostrum sic peccatis filiorum - Israel esse offensum, ut mandaverit eis per prophetas - suos quod eos tradat in manu tua. - Tremor tuus super ipsos est. - Insuper etiam sitis et famem invaserunt eos. - Denique sancta Dei sui, quae praecepit Dominus non - contingi, ordinaverunt in frumento, vino et oleo - impendere. Quapropter certum est quod in perditionem - dabuntur : - quod ego ancilla tua noscens fugi ab istis. - Ego enim etiam apud te Deum colo ipse faciet - ut te adducam per mediam Bethuliam, et habebis omnem - populum Israel sicut oves quibus non est pastor. - Et misit me Domine Deus meus haec ipse nuntiare tibi.
Holo[fernes]: - Bene fecit Deus tuus, qui misit te ut des tu filios - Israel in manibus nostris. - Et quoniam bona est promissio tua, si fecerit hoc - mihi Deus tuus, erit et Deus meus. - Bene faciam tibi in domo regis. Eris opulenta et - magna ; - intra in loco ubi reposui thesauros meos; - ibi mecum manducabis, ibi mecum vinum bibes in - iucunditate. - Intra et noli pavere.
Judith : - Quae ego sum, ut contradicam domino meo? - Quidquid tibi placuerit, hoc erit mihi optimum in - diebus vitae meae.
Hist[orici] ex Assyr[iis1: - Et ingressa Judith in tabernaculo cum Holoferne ; clausa est ianua - et abierunt qui clauserunt eam. - Stetitque puella ante faciem principis, - manducavit et bibit ad mensam eius. - Et Holofernes factus est iucundus ad eam bibitque - vinum multum nimis.
Ancilla : - Ut autem sero factum est, - Holofernes in lecto iacebat nimia ebrietate sopitus. - Statitque Judith ante lectu[m] orans cum lacrimis et - labiorum motu in silentio; . - et adcedens ad columnam, quae erat ad caput lecti - principis, pugionem eius, qui in ea ligatus pendebat, - evaginavit. - Et apprehendens comam capitis eius, hoc verbum protulit : - Confirma me, Domine Deus, in hac hora. - Et bis percussit in cervicem eius, - et truncum caput posuit in peram meam, - et tacite transivimus castra et gyrantes vallem - venimus ad portam civitatis. - Tunc Judith clamavit a longe custodibus murorum:
Judith : - Aperite portas, custodes fideles, quoniam nobiscum - est Deus, fecit enim virtutem in Israel.
[Chorus: Historici] : - Et cum audissent filii Israel vocem eius, - concurrerunt ad eam omnes, a minimo usque ad maximum. - Et accendentes luminaria congregaverunt circa eam - singuli; et ascendens illa super eminentiorum locum - imposuit silentium populo, - et laeta sic locutus [locuta?] est :
Judith : - Laudate Dominum Deum nostrum, qui non deserui[t] - sperantes in se ; - adimplevit in me ancilla sua misericordiam suam et - interfecit in manu mea hostem populi sui hac nocte. - Ecce caput Holofernis quem percussit Dominus per manum - feminae. - Ipse est qui hinc expuntem, ibi commorantem et inde - huc revertentem sine macula peccati vobis revocavit me. - Hymnum cantate Domino, dicite illi canticum, annu[n]- - tiate gentibus quoniam suavis es[t] et mansuetus, - quoniam in saeculum misericordia eius.
[Chorus Filiorum Israel] : - Hymnun cantemus Domino; quoniam suavis est, quoniam in - saeculum misericordia eius.1 - Et tu benedicta es, mulier, prae omnibus super terram; - quae non pepercisti animae tuae propter angustias - generis tui. - Benedictus Deus Israel qui per manum tuam percussit - Holofernem. - Judith fortis, Judith pulchra, Judith casta, magnifica- - bitur - nomen tuum per universam terram.

Informations sur le texte

Note sur le texte :
"La bénédiction finale est inspirée d'une lecture de la fête de l'Assomption, où Judith se présente comme le substitut de la Vierge Marie. Il est donc fort possible que cette oeuvre ait été jouée le 15 août." : Catherine CESSAC "Marc-Antoine Charpentier", Paris, Fayard, 1988, p.306. - Le texte est une adaptation de l'Ancien Testament : Judith 7-13
Argument :
"La première partie se passe d'abord au pied des montagnes de la cité de Béthulie, dont Holopherne et les Assyriens font le siège en privant d'eau ses habitants. On se transporte ensuite dans le camp des israelites assoiffés demandant à leur chef Ozias de les livrer à Holopherne. Survient alors Judith, veuve d'une grande beauté, qui promet de les délivrer. Dans la seconde section, Judith se rend au camp d'Holopherne avec sa servante. Le chef des Assyriens, séduit par la jeune femme, la reçoit sous sa tente. Pendant son sommeil, Judith tranche la tête d'Holopherne, puis retourne auprès des siens auxquels elle annonce leur libération." Catherine CESSAC, "Marc-Antoine Charpentier", Paris, Fayard, 1988, p. 306

Références et catalogues

Référence bibliographique : CESSAC Catherine - Marc-Antoine Charpentier - Paris, Fayard, 1988, 604 p.
Édition moderne : CHARPENTIER, Marc-Antoine - Meslanges autographes - Repr. de l'éd. de F-Pn/ Rés Vm1 259 - Paris, Minkoff, 1991, vol. II - (oeuvres complètes ; I)

Dates et lieux

Note sur les dates :
1674-1676 : datation d'après H.W. Hitchcock ("?mid-1670s")

Rôles et personnages

Rôle(s) cité(s) : Servante de Judith Ozias Judith Historicus Israëlite Assyrien Explorateur assyrien Holopherne
Notes sur le ou les rôles : Judith Vidua - sol2 - Tres historici ex Filiis Israel - ut3,ut4,fa4 - Tres historici ex Assyriis - ut3,ut4,fa4 - Ozias Princeps Juda - ut4 - Ancilla Judith - sol2 - Duo exploratores ex Assyriis - ut3,ut4 - Holofernes Dux Assyriorum - fa4 - Chorus Filiorum Israel - ch.fr.4 - Chorus Assyriorum - ch.fr.4

Notes et attributions

Notes et références : la mineur, 1012 mes.
Auteur de la saisie : Fanny Duchet

PHILIDOR4