Philidor Vitrine

Une édition numérique de la base Philidor4

Oeuvre, notice n°65777

Numéro d'origine (JLB ou EZPUBLISH) : HITCHCOCK-01150

HISTORIAE ESTHER

Type de contenu : Musique
Personnes ayant un rapport avec l'oeuvre :
  • CHARPENTIER, Marc-Antoine - compositeur
Genre musical : histoire sacrée
Genre du texte : Non renseigné
Cote CMBV : AE/

Incipit

Incipit latin :
Assuerus anno
Et hoc consilium placuit Assuero
Necdum prodiderat Esther
Cur praeter ceteros
Est populus per omnes provincias
Argentum quod mihi pollicitus es
Quod cum audivit Mardochaeus
Hei mihi Domine
Surge Esther
Quid habes Esther
Egressus est itaque
Novistis divitias meas
Jube parari excelsam trabem
Noctem illam duxit Assuerus
Festina Aman
Adimplevit Aman hec omnia
Quae est petitio tua
Aman quid ad hoc dicis
Hostis et inimicus
Jubilate fideles
Esther autem injussa timebat
Interea Mardochaeus
Non solum regem laesit
Nihil mercedis accepit
Si inveni gratiam
Te vidi Domine mi rex
Superbus Aman appendatur
Incipit musical :
112223 444443333 1223344 33322 732 2
72776 77 222 2234333
23 4123335 33
2333344 444555555
2222 332 3333 424 43 4
1333455535 11123334 5
223 444 33 332 14321 17 6
555 11112 33332234 5
2234444 333333222 1
222234 55555444443 33
6711115 6662222 7771
33233 334555 351 2
22221 777733222 55
55555 66644443 33
222272 5554671 7
1111233 223333222 1
22222 33333222 2255544 333
12 332222 7 2222222 33
123334 55
222 222 2255 3333 333 323 3
33 333 33 223 44 12 333 1
1231 555 334 222 3
2 1 7 13 222 111 11 771 117 1
567122223 444333 23211 7
31 63171 6 22223 77
3111111 722234 33
555677711 6667112332 11123117 1
1444445 6444566715 64
445 664 444 12 3
6666 1112312 22
434223 77
333333 111111117 777
44433 3335 3
666222 333 123 42
171232345234 31

Effectif et instrumentation

Effectif musical : vx8/ch.fr.4/vl,vl/bc
Note sur l'effectif :
vx.8 = - sol2 : soliste du choeur - ut3 : soliste du choeur - ut4 : soliste du choeur - fa4 : soliste du choeur
sol2 : Esther - ut4 : Assuerus - fa4 : Aman - fa4 : Mamuchan
Un autre groupe de soliste est appelé "tres pueri", mais il s'agit des solistes du choeur probablement.
La mention "flut." apparaît une fois, en doublure du ou des violons.
Instrumentation : Non renseignée

Source(s)

Source A :
historia Esther - dans - M.-A. Charpentier - Meslanges - partition, ms autogr. (sd), vol. III, cahiers 17-18, f. 12v-31 - F-Pn/ Rés Vm1 259 [ 3]
Cote source :
F-Pn/ Rés Vm1 259 [ 3]
Code source :
H.396
Type de source :
catalogue
Notes sur la source :
Contient : - f.12v - [titre] - f.12v-13 - [choeur Judeorum] Assuerus anno - f.13 - [récit] vasti quoque regina - 13-14 - [duo] Ita que - f.14 - [trio] quae venuit - f.14-15 - [choeur] Unde rex - f.15-15v - [récit] Non solum regem - f.15v-16 - [duo] et hoc consilium - f.16-16v - [trio] et quaesierunt - f.16v - suivez/ au choeur - f.16v-17 - [choeur] et esther omnium - f.1717v - [récit] necdum prodiderat - f.17v - [duo] Ille autem - f.18 - [trio] cur praeter exteros - f.18-18v - [trio] quod cum audivit - f.18v - suitte - [récit d'Aman] est populus - f.18v-19 - [récit d'Assuerus] Argentum - f.19-19v - [choeur Judeorum] quod cum - f.20 - [duo] Esther autem - f.20-20v - [récit d'Esther] hei mihi Domine - f.20v-21 - [duo] surge Esther - f.21 - suivez - f.21-21v - [trio] interea - f.21 - suivez - f.21v- 22 - [choeur] induta vestimentis - f.22 - [trio] qui cum non vocatem - f.22-22v - [choeur] At Esther - f.22 - suivez - f.22v - suivez - f.22v-23 - [duo] tunc convertit - f.22v - suivez - f.23-23v - [récit d'Assuerus] quid habes Esther - f.23v-24 - [duo d'Esther et assuerus] te vidi Domine - f.24 - suivez - f.24-25 - [choeur Judeorum] egressus est - f.25 - [récit d'Aman] novistis divitias - f.25-25v - [trio] jube parari - f.25v - [duo] noctem illam - suivez - f.26 - [trio] Quis est nunc - f.26-26v - [duo] quid debet fieri - f.26v-27 - [choeur Judeorum] adimplevit - f.27-28v - [duo d'Assuerus et d'Esther] quae est petitio - f.27 - suivez - f.28v-31 - [choeur et Esther] jubilate fideles - f.31 - fin de lhistoire/ d'Esther
Description de la source :
Chorus, historici : - Assuerus anno tertio regni sui fecit grande convivium in Susan civitatem, ut ostenderet - populis suis divitas gloriae suae atque iactantiam potentiae suae. - Vasthi quoque regina fecit convivium feminarum in palatio, ubi rex Assuerus manere - solebat. - Itaque die septimo, cum esset rex hilarior et post nimiam potationem incaluisset mero, - precepit septem eunuchis suis, - ut introducerent reginam coram rege, ut ostenderet populis pulchritudinem eius. - Quae renuit et ad regis imperium coram eo venire contempsit. unde rex iratus et nimio - furore succensus interrogavit sapientes, - cui sententiae Vasthi subiaceret. - Et sic Mamuchan respnodit : - Mamuchan : - Non solum regem laesit regina Vasthi, sed et omnes populos et principens, qui sunt in - provinciis tuis, O rex magne. - Egredietur enim sermo reginae ad omnes mulieres, ut contemnat viros suos et dicant : Rex - Assuerus iussit ut regina Vasthi ontraret ad eum et illa nolluit ; - Atque hoc exemplo coniuges persarum et medorum imperia maritorum parvi perdent ; - itaque exeat edictum at facie tua ut regnum Vasthi accipiat altera quae melior illa sit. - Duo ex choro, chorus : - Et hoc consilium placuit Assuero ; - et misit epistulas scriptas diversis linguis, ut quisque possit eas legere esse viros - maiores et principes in domibus suis. - Et quaesierunt regi puellas virgines at speciosas per universas provivincias, - et aduxerunt eas in Susan civitatem, easque iussus regis in domumu feminarum sub manu - custodis mulierum regiarum tradiderunt ; - et inter eas Esther illi tradita est. - Et Esther omnium pulcherrima placuit Assuero, - et adamavit eam plus quam ceteras ; et posuit rex in capite eius diadema regni ; et regnavit - in loco Vasthi. - Unus ex choro A : - Necdum prodiderat Esther parentes suos nec patriam suam iuxta mandatum Mardochaei - fratris patris eius. - Ille autem erat Judaeus, qui - postquam Assuerus exaltavisset Aman super omnes principes regni - solus noluit ante eum genuflectere - ut singulis imperaverat rex ; - et illi dixerunt pueri regis : - Tres pueri : - Cur praeter ceteros non observas mandatum regis ? - Cur praeter ceteros Aman non adoras ? - Mardocheus : - Sum Judaeus. - Tres ex choro : - Quod cum audivit Aman, - qui Judaeos odio magno prosequebatur, - et dixit regi : - Aman : - Est populus per omnes provincias regni tui, novis utens legibus insuper et regis imperia - contemnes ; et optime nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam. - Decerne ut pereat, et decem milia talentorum appendam arcariis gazae tuae. - Assuerus : - Argentum, quod mihi pollicitus es, tuum sit. - Accipe, Aman, annulum meum, - et age de populo Israel quod tibi placet. - Mitte litteras signatas annulo meo ad omnes indices provinciarum regni mei. - Chorus Judaeorum : - Quod cum audivit Mardochaeus, scidit mentimenta sua, et in omnibus locis ad quae crudela - regni dogma pervenerat, factus est apud Judaeos plactus ingens et ululatus magnus, - pretentes auxilium a Domino. - Duo ex choro : - Esther autem iniussa timebat regem adire et oraret pro populo id enim lex prohibebat. Et sic - inter se dicebat : - Esther : - Hei, mihi, Domine. - Quo modo ad regem intrare potero, quae triginta diebus non sum ad eum vocata ? - Messager : - Surge, Esther ; spera in Deum. - Ne putes quod animam tuam tantum liberes, quia prae ceteris Judaeis in domo regis es. - si enim siluetris, per alliam viam populus tuus salvabitur et tu et domus patris tui perbitis. - Et quis novit utrum idcirco veneris as regnum, ut in tali tempore paraveris ? - Tres ex choro : - Interea Mardochaeus stabat anxius ad ianuam palatii et vidit duo ianitores insurgentes in - regem ut occiderent eum. - statimque nuntiare fecit Esther, et illa regi ex Mardochaei; - Quesitum est et inventum, et appensus est uterque in patibulo. - Tertia autem die. - Postquam flevisset et orasset Esther - induta vestimentis regamibus stetit coram rege - qui cum non vocatam vidisset reginam ardentibus oculis furorem pectoris sui indicavit illi. - At Esther in pallorem mutato colore corruit in terram. Tunc confestinans ac metuens - transilivit de solio et sustentes eam hic vocibus blandiebatur illam. - Assuerus : - Quid habes Esther ? Ego sum frater tuus ; noli timere. - Non morieris Esther ; non morieris soror mea ; non enim pro te sed pro allis haec lex - constituta est. - Quid habes, Esther ? Cur taces, uxor ? Tu regina dilecta, tu soror mea, cur mihi non loqueris - ? Non morieris, soror mea. Ecce super collum tuum pono virgam auream. - Esther : - Te vidi, domine rex, quasi angelum Dei. Et conturbatum est cor meum prae timore gloriae - tuae. - Assuerus : - Noli timere, soror mea ; dic mihi quid vis. Noli timere, sponsa mea. Quid postumas Esther ? - Etiam si dimidiam partem regni patieris, dabitur tibi. - Esther : - Unum rogo te, domine mi rex. - Ut cras venias ad me et Aman tecum ad convivium quod paravi. - Assuerus : - Vocate cito Aman, et sic odebiat voluntati reginae. - Chorus judaeorum : - Egressus est itaque illo die Aman laetus et alacer e palatio regis. Et vidisset Mardochaeum - sedentem ante flores, non solum non adsurrexisse sibi, vade indignatus est, - et reversus in domum suam vocavit uxorem suam et amicos quibus sic locutus est : - Aman : - Novistis divitas meas et filiorum meorum turbam et quanta cum gloria elevavit me rex. - Regina quoque Esther nullum allium cum rege vocavit ad convivium praeter me. - Et, cum haec habeam, nihil puto me habere, quandiu. - Mardochaeus non me adoravit. - Tres ex choro : - Iube parari excelsam trabem et appendatur in eam Mardochaeus. - Historicus : - Noctem illam duxit Assuerus insomnem - et interrogavit pueros suos dicens : - Assuerus : - Quid pro fide et insidiis eunuchorum meorum detectis consecutus est praemii et honoris - Mardichaeus ? - tres ex choro : - Nihil mercedis accepit. - Assuerus : - Quis est nunc in atrio ? - Tres ex choro : - Aman. - Assuerus : - Ingrediatur ad me. - Quid debet fieri viro, quem rex honorare desiderat ? - Responde, Aman. - Aman : - Homo quem honorare desiderat debet indui vestibus regalibus et imponi super equum regis - et accipere regium diadema, - et primus de regis principibus teneat equum eius et quemcumque voluerit rex honorare. - Assuerus : - Festina, Aman, festina et, sumpta stola et equo, fac, ut locutus es, Mardochaeus. Sed cave - ne quidquam de his quae dixisti praetermittas. - Chorus Judaeorum : - Adimplevit Aman haec omnia, et cum lugeret [?] in domo sua - Venerunt eunuchi regis et cito ad convivium Esther compulerunt. - Et intravit cum rege ut biberet et manducaret cum regina. - Et dixit Assuerus Esther : - Assuerus : - Quae est petitio sua ? - Dic mihi, regona ; quid postulas Esther ? Noli timere, soror mea ; dic mihi quid vis. Noli - timere, sponsa mea ; Quid postulas Esther ? - Esther : - Si inveni gratiam in oculis tuis, o rex, da mihi animam meam, pro qua te rogo, et populum - meum pro quo te obsecro. - Traditi enim sumus ego et populus meus, ut conteramur et pereamus. Utinam in servos et - famulas venderemur : esset tolerabile malum et gemens tacerem ; nunc autem noster hostis - est cuius crudelitas redundat in regam, redundat in te. - Assuerus : - Aman, quid ad hoc dicis ? Turbaris ? Nihil respondes, Esther ? - Quis est iste aut cuius potentia, qui haec audeat facere ? Reponde regina. - Esther : - Hostis et inimicus noster pessimus iste est Aman, qui lignum et mortem praeparavit - Mardocheo fraitris patris mei. - Assuerus : - Superbus Aman appendatur in eo, - et Judaei et Mardochaeus et Esther liberati de omni periculo utantur suis legibus. - Esther : - Jubilate fideles, jubilate Deo ad jutori nostro ; - Jubilate, jubilate. Laetemur et exultemus, laudemus nomen eius. Hanc enim diem maeroris - et luctus nobis convertit in gaudium et laetitiam.

Informations sur le texte

Argument :
A la suite de la désobéissance de la reine Vasthi, Assuerus, son mari consulte Mamuchan, prince de Perse, qui lui conseille de prendre une autre épouse. Il épouse Esther, jeune fille présentée parmi d'autres. Après son mariage, Assuerus élève Aman, fils d'Amedatha, à un haut rang qui lui vaut le respect de tous, sauf de Mardocheus, tuteur d'Esther et l'un des captifs juifs emmenés à Jerusalem par Nabuchodonosor. En colère contre Mardocheus, Aman demande à Assuerus d'exterminer tous les juifs de son royaume. Mardocheus demande l'aide d'Esther qui se présente craintive devant son époux. Ce dernier la rassure sur son sort. Mais Aman veut faire pendre Mardocheus. Esther, à qui Mardocheus annonce qu'un complot se trame contre lui, demande au roi la grâce de son peuple et dénonce Aman lors du festin offert par elle. Assuerus fait pendre Aman et libère les juifs. (d'après l'ouvrage de C. Cessac : "Marc-Antoine Charpentier", Fayard, 1988, p.309)

Références et catalogues

Référence bibliographique : CESSAC Catherine - Marc-Antoine Charpentier - Paris, Fayard, 1988, 604p.
Édition moderne : CHARPENTIER, Marc-Antoine - Meslanges autographes - Repr. de l'éd. de F-Pn/ Rés Vm1 259 - Paris, Minkoff, 1995, vol. III - (oeuvres complètes ; I)

Dates et lieux

Note sur les dates :
1674-1676 : datation d'après H.W. Hitchcock ("?mid-1670s")

Liturgie

Notes sur la liturgie : Le texte est tiré de l'Ancien Testament : Esther 1-8

Rôles et personnages

Rôle(s) cité(s) : Mamuchan Esther Assuerus Aman
Notes sur le ou les rôles : Esther : - sol2 - Aman : - fa4 - Assuerus : - ut4 - Mamuchan : fa4

Notes et attributions

Notes et références : Ut Majeur, 643 mes.
Auteur de la saisie : Fanny Duchet

PHILIDOR4